Poznań 20.02.2021 r.
Prof. dr hab. Robert Bartel
ul. Świetlika 7
60-185 Skórzewo
e-mail: robertart@op.pl
lub: robert.bartel@uap.edu.pl
strona: http://www.robertbartel.com
tel. +48 606-344-771
Robert Bartel zajmuje się malarstwem, grafiką, rysunkiem, obiektem i aranżacjami przestrzennymi. Pracuje w wielu mediach i poszukuje nowych środków wyrazu. W metaforyczny sposób dotyka uniwersalnych problemów związanych z ludzką egzystencją. W Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu prowadzi wykłady z Psychofizjologii widzenia, zajęcia Arteterapia i twórczy rozwój oraz Arteterapia oparta na uważności. W swoim dorobku ma trzydzieści pięć wystaw indywidualnych i pięćdziesiąt jeden zbiorowych w kraju i za granicą (Niemcy, Szwajcaria, Australia, Ukraina, Hiszpania i Portugalia), jak również trzynaście publikacji dotyczących jego własnej twórczości.
W latach 2001-2018 prowadził Pracownię Terapii przez Sztukę przy Wojewódzkim Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Dziekanka w Gnieźnie. Jest arteterapeutą, wchodzi w skład zarządu Sekcji Arteterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego w Warszawie i Stowarzyszenia Psychiatria i Sztuka w Krakowie oraz jest członkiem Polskiego Stowarzyszenia Terapii przez Sztukę w Lublinie. Współorganizował lub był kuratorem sześćdziesięciu wystaw sztuki tworzonej przez osoby z zaburzeniami psychicznymi. Wygłaszał referaty i prowadził warsztaty na ponad na ponad czterdziestu ogólnopolskich i międzynarodowych konferencjach naukowych poświęconych arteterapii. W dorobku ma także trzy własne monografie oraz trzydzieści publikacji w podręcznikach i innych pozycjach wydawniczych. Jest kierownikiem zespołów badawczych z zakresu arteterapii. Prowadził i współorganizował ponad pięćdziesiąt warsztatów i plenerów dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Od 2016 razem z dr Mają Stańko-Kaczmarek prowadzi badania w zespole prof. dr hab. Janusza Rybakowskiego i prof. dr hab. Filipa Rybakowskiego w Klinice Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Jest kierownikiem trzech projektów badawczych z zakresu arteterapii. Aktywnie współpracuje z Akademią Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie, Warszawskim Uniwersytetem Medycznym, Uniwersytetem Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Szkołą Wyższą Psychologii Społecznej oddział w Poznaniu, Uniwersytetem Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie i wieloma innymi instytucjami naukowymi i pedagogicznymi.
Przebieg pracy zawodowej:
- od 01.09.1991 roku zatrudniony na stanowisku asystenta w Pracowni działań i struktur wizualnych ASP w Poznaniu,
- w1998r. uzyskał kwalifikacje I-go stopnia w dziedzinie: sztuki plastyczne w zakresie grafiki,
- w latach 1999-2001 pracował na stanowisku adiunkta I-go stopnia w Pracowni działań i struktur wizualnych,
- od roku akademickiego 2001/2002r. samodzielnie prowadzi ćwiczenia praktyczne w ramach przedmiotu Działania i struktury wizualne oraz wykłady teoretyczne z Psychofizjologii widzenia i Struktury artefaktów i mechanizmy percepcji,
- w 2002r. uzyskał kwalifikacje II-go stopnia w dziedzinie: sztuki plastyczne, w specjalności grafika,
- w 2008r. mianowany na stanowisko profesora ASP w Poznaniu.
- w 2020- nominacja profesorska.
Wystawy indywidualne:
1989 – galeria „Wielka 19”, Poznań.
1990 – galeria BWA, Konin.
1991 – galeria „Aneks” BWA, Poznań.
– galleria „ Salon”, Hannover (Niemcy).
1992 – galeria „Sztuki Współczesnej”, Gniezno;
– galeria „Hotel Park”, Poznań.
1994 – galeria „Kulczyk”, Poznań.
1995 – galeria „Stawisko”- muzeum Iwaszkiewicza, Podkowa Leśna.
1996 – galeria „Mil-art”, Poznań.
1997 – galeria „Kunst-Zone”, Winterthur (Szwajcaria).
1999 – galeria „Art Net Gallery”, Malmo (Szwecja).
2000 – teatr im. Aleksandra Fredry, Gniezno;
– Zamek w Kórniku koło Poznania.
2001 – galeria MBWA, Leszno.
2002 – galeria MOK, Gniezno;
– Muzeum Archeologiczne w Poznaniu;
– galeria BWA, Kalisz.
2003 – galeria „Alten Kaserne”, Centrum Kultury miasta Winterthur (Szwajcaria).
2004 – „Puławska Galeria Sztuki”, Puławy.
2005 – „Galeria Miejska” w Mosinie;
– „Galerie im Kreishaus”, Luckenwalde (Niemcy).
2006 – galeria „Alter Stadtsaal”, wystawa grafiki, Speyer (Niemcy);
2009 – „Riempimi”, galeria MOK, Gniezno;
– „Se mi svegli”, galeria ARSENAŁ, Poznań.
2012 – „Spirala przemiany”, instalacja w przestrzeni miejskiej w ramach Królewskiego Festiwalu Sztuki w Gnieźnie,
– pokaz indywidualny działań przestrzennych i filmów w ramach projektu AK 30, Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu.
2013- „Muzyczne obrazy”, instalacja w przestrzeni miejskiej w ramach II Królewskiego Festiwalu Sztuki w Gnieźnie,
- „Kładka”, instalacja multimedialna, „Galeria Miejska” w Mosinie.
2014- Muzeum Regionalne w Słupcy, wystawa indywidualna w ramach „Segregatora obecności- definicja współczesnego dzieła sztuki”, Słupca
2015- "Artystyczne śniadanie na trawie" instalacja w przestrzeni miejskiej Gniezna w ramach projektu Stowarzyszenia Nowa Wspólna Droga w Gnieźnie.
1989 – „Nowe nazwiska w grafice poznańskiej”, BWA Konin.
1990 – „ Dyplom 1989”, Toruń ;
– „ Młodzi artyści Poznania”, BWA Poznań;
– „ Chaos turns into chance”, Hamburg (Niemcy).
1991 – „Polish prints”, RMIT Melbourne (Australia);
– „Artists polonais – Ecole de Poznań”, Liege (Belgia).
– „ Polish prints in the 80’s”,Caulfield Art Complex - Melbourne, (Australia).
1993 – „ Arte Grafico Polaco”, Sala Municipial de Exposiciones (Hiszpania);
– „Labirynt”, Zielona Góra;
– „ Labirynt”, stare ZOO, Poznań.
1994 – „Labyrinth”, galeria „13”, Hannover (Niemcy);
– „Laureaci Stypendium Marii Dokowicz”, „Galeria Miejska”, Poznań.
1995 – „Prezentacje”, galeria “Medium”, Bratislava (Słowacja).
1997 – „Razem w sztuce i życiu”, galeria “Zapiecek”, Warszawa.
1999 – „Amici di Tworki a Paris”, Polski Instytut w Paryżu (Francja).
2000 – „Salon 2000”, galeria MBWA, Leszno;
– „ Razem w sztuce i życiu - 2000”, galeria “Zapiecek”, Warszawa.
2001 – „Polonium art”, galeria “Polonium-art”, Insbruck (Austria);
– „ Razem w sztuce i życiu - 2001”, galeria “Zapiecek”, Warszawa.
2003 – „Pedagodzy ASP”, Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu;
– „Polonium art”, galeria “Polonium-art”, Insbruck (Austria).
2004 – „Paleta Erosa”, galeria „Profil”, Centrum Kultury Zamek w Poznaniu;
– „ IV Festival de Gravure”, Evora, Portugalia;
– „ Razem w sztuce i życiu – 2004”, galeria „ Zapiecek”, Warszawa ;
– „ Myślą, słowem, formą, obrazem”, galeria „ Centrum Sztuki i Biznesu Stary Browar”, Poznań.
2005 – „Freiheit und Verantwortung“, Uniwersitat der Kunste w Berlinie.
2007 – „Schopferische Partnerschaft“.
– „Ambasadorowie sztuki współczesnej“, galeria MOK, Gniezno.
2008 – „Kufer wspomnień”, „Alter Stadtsaal”, Speyer (Niemcy);
– „Kufer wspomnień”, galeria MOK, Gniezno.
2009 – wystawa na otwarcie otwarcie Biura Wystaw Artystycznych w Gnieźnie, CAS Largo, Gniezno.
2010 – „Kolekcja ASP“, II edycja wystawy pedagogów ASP, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań;
– „Obraz i forma”- wystawa pedagogów Wydziału Rzeźby i Działań Przestrzennych UAP w Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu.
2011 – „Pamięć”- wystawa w ramach projektu preMedytacje, Muzeum Miasta Katowic, Katowice.
– „Symulacje”- wystawa w ramach projektu preMedytacje, Centrum Rzeźby w Orońsku.
2012 – „Symulacje 2”- w ramach projektu preMedytacje, galeria „Nowa Przestrzeń”, Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi;
- „Obrazy (nie)zależne”- VII Międzynarodowa Wystawa Sztuki z cyklu „Gry i zabawy”, Galeria Zejście, Wydział Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie,
- „Barwy Roztocza”- wystawa poplenerowa podsumowująca VI Międzynarodowy Plener Malarstwa, Tomaszów Lubelski, Tomaszowski Dom Kultury,
- „Barwy Roztocza”- wystawa poplenerowa podsumowująca VI Międzynarodowy Plener Malarstwa, Lwów, galeria LEMISH (katalog: Barwy Roztocza 2012. Lwów: galeria LEMISH, s. 13-14).
2013- „Barwy Roztocza”- wystawa poplenerowa podsumowująca VI Międzynarodowy Plener Malarstwa, Żółkiew, Lwowska Narodowa Galeria Sztuki Żółkiewski Zamek
2014-„Segregator obecności- definicja współczesnego dzieła sztuki”- wystawa pracowników naukowych Wydziału Rzeźby i Działań Przestrzennych Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy.
- "Artyści gnieźnieńscy XX wieku", Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
2015- Wystawa pracowników Wydziału Rzeźby i Działań Przestrzennych Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, galeria "Aula", Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku.
2016- „Człowiek tu i teraz”- wystawa zbiorowa Wydziału Rzeźby i Działań Przestrzennych Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu z cyklu „Segregator obecności- definicja współczesnego dzieła sztuki”w Muzeum Regionalnym w Słupcy (katalog).
- "Aktualne" galeria "Profil" w C.K. Zamek w Poznaniu, wystawa pracowników Wydziału Rzeźby i Działań Przestrzennych Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu (katalog).
- Bartel R. (1990). Robert Bartel. Katalog własny, Poznań: Wydawnictwo EPOKA-DIALOG.
- Bartel R. (1992). Bartel. Katalog własny, Gniezno: Wydawnictwo R&Wu.
- Bartel R. (2000). Robert Bartel. Katalog własny, Bydgoszcz: Wydawnictwo UNITEX. ISBN 83-88004-64-6.
- Bartel R. (2007). Ambasadorowie sztuki współczesnej- jedność w różnorodności. Wstęp do katalogu wystawy polskich i niemieckich artystów „Twórcze partnerstwo- Schöpferische Partnerschaft”. Gniezno: Urząd Miejski w Gnieźnie, str. 2-5, ISBN 978-83-920785-4-8.
- Bartel R. (2009). Robert Bartel- SE MI SVEGLI. Katalog własny, Poznań: Galeria Miejska ARSENAŁ, ISBN 978-83-61886-05-01, język; polski, angielski.
- Bartel R. (2012). Robert Bartel. (w) (red.) G. Borowik. Obrazy (nie) zależne. (In) dependent Pictures. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Malarstwa i Edukacji Artystycznej Wydział Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. ISBN: 978-83-61714-92-7, s.27.
- Bartel R. (2014). Robert Bartel. (w) (red.) Kuszczak S. (2014). Segregator obecności. Definicja współczesnego dzieła sztuki. Robert Bartel. Poznań: Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu,.s. 1- 38. ISBN 978-83-63533-27-4. (j. polski i j. angielski).
- Bartel R. (2014). Robert Bartel. (w) (red.) Kuszczak S. (2014). Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy. Segregator obecności. Definicja współczesnego dzieła sztuki. Poznań: Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu,.s. 14-17. ISBN 978-83-63533-28-1. (j. polski i j. angielski).
- Bartel R. (2014). Robert Bartel. (w) (red.) Kowalska E. (2014). II Wystawa plastyków gnieźnieńskich XX wieku. Gniezno: Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, s. 14-17, ISBN 978-83-61391-84-5.
- Bartel R. (2014). Robert Bartel. (w) (red.) Borowik G. (2015). Ósma Międzynarodowa Wystawa Sztuki REWERS-AWERS. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej, Instytut Myśli Józefa Tischnera w Krakowie, (w opracowaniu).
- Bartel R. (2015). Robert Bartel. (w) (red.) Koronowski W., Kotwis R. (2015). Wydział Rzeźby i Działań Przestrzennych Uniwersytetu Artystycznego w Pozaniu AULA Wydziału Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, Wydział Rzeźby i Działań Przestrzennych. ISBN 978-83-63533-56-4, s. 55-57.
- Bartel R. (2015). Robert Bartel. (W) Flieger P., Kotwis R., Kuszczak S. (red.). Segregator obecności. Definicja współczesnego dzieła sztuki. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, Wydział Rzeźby i Działań Przestrzennych. ISBN 978-83-63533-29-8,.s. 32- 45, (j. polski i j. angielski).
- Bartel R. (2016). Robert Bartel. (W) (red.) W. Idzikowski, S. Kuszczak. Aktualne. Poznań: Galeria Sztuki Współczesnej "Profil", Centrum Kultury Zamek w Poznaniu. ISBN 978-83-61090-31-1, s. 9.
Publikacje z zakresu arteterapii:
- Bartel R. (2003). Pracownia Terapii przez Sztukę. Gniezno: Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych DZIEKANKA w Gnieźnie.
- Bartel R. (2004). Pracownia Terapii przez Sztukę, (w) „Psychiatria i sztuka” (red.) A.Kowal, M.Pałuba, Kraków: Wydawnictwo Szpitala Specjalistycznego im. Dra Józefa Babińskiego, s.72-80.
- Bartel R. (2010). Kreatywność w procesie terapii przez sztukę, (w) „Psychiatria Polska” (tom XLIV, nr 3), Kraków: Komitet Redakcyjno-Wydawniczy Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, s. 109-110.
- Bartel R. (2011). Wzmacnianie kreatywności w arteterapii, (w) „Podmiot. Sztuka- terapia- edukacja”. Rozwijanie potencjału twórczego”, red. Cylkowska-Nowak M., Imielska J., Kasperek-Golimowska E., Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego im K. Marcinkowskiego, s. 95-150.
- Bartel R. (2012). Rozwijanie kreatywności w sztuce i w życiu, (w) „W kierunku autentyczności- twórcza ekspresja i artyści z kręgu art brut”, (red.) Borowik G., Kowal A., Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej, s. 43-49, 114-115, 123.
- Bartel R. (2012). Uważność, asocjacje i figury wieloznaczne a kreatywność plastyczna w arteterapii, w „Arteterapia w nauce i praktyce”. Opole: Uniwersytet Opolski (w opracowaniu).
- Bartel R. (2012). Nowoczesny model pracy z osobami z zaburzeniami psychicznymi. Poznań: Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu.
- Bartel R. (2012). Arteterapia i twórczy rozwój osobowości, (w) „Uczyć lepiej” (2/2012-2013). Poznań: Wydawnictwo Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, s. 7-8.
- Bartel R. (2012). Arteterapia a twórczy rozwój osobowości, (w) „Edukacja w arteterapii”, (red.) Borowik G., Kowal A., Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej (w opracowaniu).
- Bartel R. (2013). Iluzje wieloznaczne i Mindfulness w arteterapii, (w) „Arteterapia: od teorii do terapii. Podręcznik przedmiotu”, (red.) Łoza B., Chmielnicka-Plaskota A., Rudowski T., Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, ISBN 978-83-62828-55-5, s.249- 257.
- Bartel R. (2013). Koło i spiralny labirynt w arteterapii i twórczym rozwoju, (w) „Arteterapia: od teorii do terapii. Podręcznik przedmiotu”, (red.) Łoza B., Chmielnicka-Plaskota A., Rudowski T., Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, ISBN 978-83-62828-55-5, s.258- 264.
- Bartel R. (2013). Obrazy wieloznaczne, (w) „Arteterapia” nr 2/2013. Warszawa: Centrum Szkoleniowo-Wydawnicze ARTEER, s.10-16.
- Bartel R. (2014). Obraz i słowo-wybrane przykłady z pracy arteterapeutycznej., (w) „Słowo w obrazie”, (red.) Borowik G., Kowal A., Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej, (w opracowaniu).
- Bartel R. (2014). Autoportret w arteterapii, (w) „Arteterapia w praktyce klinicznej", (red.) Łoza B., Chmielnicka-Plaskota A., Mosiołek A., Patejuk-Mazurek I., Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, s.65- 69. ISBN 978-83-939538-0-6.
- Bartel R. (2014). Portret i atoportret w arteterapii, (w) "Obszary poradnictwa i wsparcia społecznego- tradycyjne i alternatywne strategie, formy, metody pomocy", Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (w opracowaniu).
- Bartel R. (2015). Portret i atoportret w arteterapii, (w) „Arteterapia- zdrowie dzięki sztuce”. (W) Majorczyk M., Szabelska-Holeksa M. (red.). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Collegium da Vinci, s. 296-322, ISBN: 978-83-87653-28-6.
- Bartel R. (2015). Ukryty sens znaków i symboli w drodze uzyskiwania wglądu (w) (red.) Borowik G., (2015). „Znaki i symbole w arteterapii”, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej, (w opracowaniu).
- Bartel R. (2015). Obraz i słowo-wybrane przykłady z pracy arteterapeutycznej., (w) (red.) Borowik G., Kowal A., (2015). „Słowo w obrazie”, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej, (w opracowaniu).
- Bartel R. (2015). Kreacja wizualna a samopoznanie jako podstawowa wartość w arteterapii . (w) (red.) Borowik G., Kowal A., (2015). PORTRET / AUTOPORTRET-Identyfikacja i tożsamość Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej, (w opracowaniu).
- Bartel R. (2015). Uważność, asocjacje i figury wieloznaczne a kreatywność plastyczna w arteterapii, (w) (red.) Glińska-Lachowicz A. (2015) . „Arteterapia w nauce i praktyce”. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, ISBN 978-83-7395-652, s. 240-265.
- Bartel R. (2016). Znaki i symbole w drodze uzyskiwania wglądu. Mindfulness w arteterapii. (W) Matuszczyk M. (red.). Człowiek i rodzina a zdrowie psychiczne. 45. Zjazd Psychiatrów Polskich. Katowice: Polskie Towarzystwo Psychiatryczne & Medforum Sp. z. o. o., s. 16- 18.
- Bartel R. (2016). Koło i spiralny labirynt w arteterapii i twórczym rozwoju, (w) „Arteterapia tom III. Podręcznik przedmiotu”. (W:) B. Łoza, A. Chmielnicka-Plaskota (red.). Arteterapia. Część 3. Warszawa: Difin SA. , ISBN 978-83-7930-517-9, s. 30-60.
- Bartel R. (2016). Arteterapia i rozwój osobisty. Teoretyczne i praktyczne aspekty terapii przez sztukę. Tom I. Podstawy arteterapii. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, ISBN 978-83-65578-29-7.
- Bartel R. (2017). Wyobraźnia i zdolność do symbolizacji w arteterapii. (W:) T. Cwalina, B. Stano (red. nauk.). Laboratorium marzeń. Praktyczny wymiar arteterapii. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Stowarzyszenie Psychiatria i Sztuka, ISBN 978-83-940399-0-4, s. 52-66.
- Bartel R. (2017). Arteterapia i rozwój osobisty. Teoretyczne i praktyczne aspekty terapii przez sztukę. Tom II. Zagadnienia szczegółowe. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, ISBN 978-83-65578-74-7.
- Bartel R. (red. nauk.) (2017). Sztuka w terapii, terapia w sztuce. Teoretyczne i praktyczne aspekty autoterapii przez sztukę (j.polski, j. angielski). Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, ISBN 978-83-65578-75-4.
- Bartel R. (2017). Autoterapia przez sztukę w ujęciu psychoanalitycznym. (W:) R. Bartel (red. nauk.).Sztuka w terapii, terapia w sztuce. Teoretyczne i praktyczne aspekty autoterapii przez sztukę (j.polski, j. angielski). Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, ISBN 978-83-65578-75-4 , s. 87-142.
- Bartel R., Rybakowski J., Stańko-Kaczmarek M. (2018). Arterapia oparta na uważności u chorych na depresję. (W:) Kozielska J., Skowrońska-Pućka A. (red. nauk.).Społeczne i jednostkowe konteksty pomocy, wsparcia społecznego i poradnictwa. Tom II. Przyczynki empiryczne- Praktyka społeczna (j.polski, j. angielski). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, ISBN 978-83-232-3307-7, ISSN 0083-4254 , s. 125-136.
- Bartel R. (2018). Elementy duchowości i płciowości w procesie kreacji. (W:) G. Borowik, B. Stano(red. nauk.). Między religią a seksualnością. Dynamika spotkań arteterapeutycznych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie i Stowarzyszenie Psychiatria i Sztuka, ISBN 978-83-934198-6-9, s. 35-55.
- Bartel R., Rybakowski J., Stańko-Kaczmarek M. (2018). Arteterapia oparta na uważności w pracy z osobami chorującymi na depresję. (W:) M. Cylkowska-Nowak, M. Pawlaczyk, S. Tobis (red. nauk.). Innowacje w terapii zajęciowej. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego im K. Marcinkowskiego w Poznaniu, ISBN: 978-83-7597-357-0, s.118-132.
- Bartel R. (2019). Wizualne aspekty diagnozy w arteterapii. (W:) S. Banaszak, J. Śmietańska (red. nauk.).Diagnoza w wymiarze jednostkowym i społecznym. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ISBN: 978-83-232-3420-3, ISSN: 0083-4254, s.155-188.
- Bartel R. (2020). Artyści Pracowni Terapii przez Sztukę. (W:) G. Borowik, T. Cwalina (red. nauk.). Sztuka dnia codziennego. Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, ISBN 978-83-940399.
Robert Bartel